«AccelEd» жобасы аясында Қазақстандық магистранттар мен докторанттар үшін Еуропа университеттерінде тағылымдамадан өту

Юлия Коржина ¹

Юргита Гулбиниене ²

Стина Валлин ¹

Лизабет Фагерштрём ¹

1Або Академиясы университеті, педагогика және әлеуметтік қолдауды зерттеу, медицина ғылымдары факультеті

2Литва медициналық ғылымдар университеті, мейіргер ісі факультеті, мейіргерлік күтім клиникасы

Аннотация

Кіріспе: Көптеген қазақстандық жоғары оқу орындарында мейіргер ісі бойынша PhD бағдарламалары бастапқы кезеңде, сондықтан да мейіргер ісі бойынша зерттеулер негізінен магистрлік диссертацияларға негізделген. Қазақстандағы мейіргер ісін дамытуды қолдау мақсатында ұйымдастырылған AccelEd жобасы аясында қазақстандық магистранттар мен докторанттар үшін Еуропа университеттерінде бірнеше апталық тағылымдамадан өтті. Тағылымдамадан өту бағдарламасы AccelEd жобасының мақсаттары мен Еуропададағы әрбір университеттің мүмкіндіктеріне, мүмкіндігінше, оқу кезеңі басталғанға дейін әрбір студент үшін белгіленген оқу нәтижелеріне негізделіп әзірленді.

Мақсаты: Қазақстандық магистранттар мен докторанттардың Қазақстан Республикасындағы болашақ докторантура және мейіргер ісі бойынша оқыту үшін құзыреттіліктерін дамытуға қызығушылықты арттыруға бағытталған Еуропа университеттерінде тағылымдамадан өтуін бағалау.

Нәтижелер: Мейіргер ісі мамандығы бойынша магистранттар мен докторанттар үшін тағылымдамадан өту Қолданбалы ғылымдар университетінде Ювяскюляда, Финляндиядан Або Академия университетінде (AАУ) және Литвадан Литва медициналық ғылымдар университетінде (ЛМҒУ) өтті. 2022 және 2023 жылдары 7 апталық екі оқу кезеңі өткізілді. Қазақстандағы төрт жоғары оқу орнынан барлығы 7 магистр және 8 докторант білім алды. Студенттердің көпшілігі (қатысушылардың 63%) Еуропа университеттеріндегі оқуларын «өте жақсы» деп бағалап, көздеген нәтижеге жеткендерін айтты.

Қорытынды: Магистранттар мен докторанттарды дайындау қарқынды жүріп, көптеген тақырыптар мен бағыттарды қамтыды. Қатысушылар интернатура мейіргерлік зерттеулер саласындағы білімге қосылып, жеке оқыту нәтижесінде белгілі бір жетістіктерге жетуге мүмкіндік бергенін анық сезінді. Осы курстағы тағылымдамадан өту бағдарламаларының мазмұны мейіргер ісі бойынша жүргізілетін тағылымдамадан өту жобаларына негіз болады.

Кілт сөздер: халықаралық интернатура, медицина ісі саласындағы магистранттар мен докторанттар, медицина саласындағы кадрларды даярлау.

Кіріспе:

Мейіргер ісі денсаулық сақтаудағы ең үлкен кәсіби сала болып табылады және алдағы бірнеше жылда өсуді жалғастырады деп күтілуде. Мейіргер ғылымы жаңа білімді генерациялау және теорияны практикаға аудару арқылы денсаулық сақтау алдында тұрған міндеттерді шешуде маңызды рөл атқарады, бұл пациенттерді күтудің оң нәтижелеріне әкеледі (S. S. Chesak et all, 2022).

Интернатура болашақ мамандарды мейіргерлік білім алу кезінде дайындаудың негізгі аспектісі болып табылады (S. Bambi et al., 2020). Жақсы құрылымдалған халықаралық тағылымдама бағдарламаларындағы мейіргер ісі студенттері айтарлықтай жеке және кәсіби өсуді бастан кешіреді, денсаулық құндылығын мойындай алады және көпмәдениетті және халықаралық ортада мейіргерлік дағдыларды қолданудың нақты стратегияларын тұжырымдай алады (X. Tan at all, 2023)

Қазақстанда мейіргер ісі саласындағы ғылымның дамуына қолдау көрсету мақсатында AccelEd жобасы аясында Еуропада тағылымдамадан өтуді ұйымдастырдық. Бұл тағылымдама магистранттардың Қазақстан Республикасындағы мейіргер ісі саласындағы кейінгі докторантураға және ғылымды оқытуға құзіреттіліктерін дамытуға қызығушылықтарын арттыруға бағытталды. Тағылымдама бағдарламасы 2.1 жұмыс жобасы үшін AccelEd жобасы негізінде әзірленді. (WP 2.1.2 D4) және Еуропа университеттерінде қолжетімді мүмкіндіктер және мүмкіндігінше студенттер үшін тағылымдама басталғанға дейін белгіленген оқу нәтижелері. Қатысушылардың барлығы дерлік тәжірибеден бұрын күтілетін оқу нәтижелерін атап өтті. Сонымен қатар, олар тәжірибе алмасу, мейіргер ісі саласындағы оқытудың басқа әдістері бойынша жаңа білімдермен танысу және меңгеру, ғылыми-зерттеу және ғылыми қызмет саласындағы құзыреттерді арттыру, мысалы, әдістемелік және сапалық және сандық әдістерде аналитикалық дағдылар, сондай-ақ ғылыми деректер базасы саласындағы зерттеу стратегиясы бойынша дағдылар. Магистратура мен PhD студенттері сонымен қатар қатысу мүмкіндігін алудың, университет ішінде және одан тыс жұмыс кездесулеріне қатысу және қатысу және болашақ бірлескен желілерді құруда белгілі бір тәжірибе алу маңыздылығын атап өтті.

Еуропа университетінің тағылымдама бағдарламасы Еуропа қабылдаушы елдердегі мейіргерлік білім беру жүйелерімен, оқыту әдістерімен, университеттің ұйымдық құрылымдарымен, денсаулық сақтау саласындағы зерттеу жобаларымен және денсаулық сақтау жүйелерімен танысуды қамтыды.

Тағылымдамадан өтуге ағылшын тілін тиісті деңгейде меңгерген «Мейіргер ісі» мамандығы бойынша магистранттар мен докторанттар жіберілді. Тәжірибе барысында әрбір студентке Еуропа университетінен тәлімгер тағайындалды. Апта сайын кеңестер өткізіліп, қол жеткізілген нәтижелер талқыланды. Тәжірибе шеңберінде оқу нәтижелеріне жету үшін әрбір студент өзінің ғылыми-зерттеу жұмыстарымен жеке жұмыс істеуге мүмкіндік алды.

Әдістеме:

Мейіргер ісі мамандығы бойынша магистранттар мен докторанттар үшін тағылымдама Финляндиядағы Ювяскюля қолданбалы ғылымдар университетінде, Або академиясы университетінде (ААУ) және Литвадағы Литва медициналық ғылымдар университетінде (ЛМҒУ) өтті. 2022 және 2023 жылдары 7 апталық екі оқу кезеңі өткізілді. Астана медицина университетінен (АМУ), Қазақ ұлттық медицина университетінен (ҚҰМУ), Қарағанды ​​медицина университетінен (ҚМУ) және Оңтүстік Қазақстан медицина академиясынан (ОҚМА) барлығы 7 магистр және 8 докторант тағылымдамадан өтті.

Еуропа университеттерінде тағылымдамадан өткеннен кейін студенттер тәжірибе туралы егжей-тегжейлі есептер берді және анонимді сауалнамада жеті сұраққа жауап берді. Әрбір жауап 5 баллдық жүйе бойынша бағаланды, мұнда 1 ұпай «өте нашар» және 5 ұпай «өте жақсы» дегенді білдіреді.

Нәтижелер:

Мейіргер ісі бойынша магистратура және PhD докторанттары Еуропа университеттеріндегі тағылымдамадан өту бағдарламаларына қанағаттанған. Мейіргер ісі бойынша магистратура және PhD докторанттарының көпшілігі (қатысушылардың 63%) ЕО университеттеріндегі тәжірибесін «өте жақсы» деп бағалады. Студенттердің көпшілігі (75%) тәжірибе бағдарламасының мазмұны алға қойған мақсаттарға жетуге көмектескенін көрсетті (1-кесте).

Кесте 1. Студенттердің Еуропа университеттеріндегі тағылымдамадан өтуін бағалау

 

Практиканы бағалау критерийлері	Бағалау ұпайлары					Ор та ша	Орта
	1 Өте әлсіз	2 Әлсіз	3 Қанағаттанарлық	4 Жақсы	5 Өте жақсы
Бағдарлама мазмұны	0,0%	0,0%	0,0%	37,5%	62,5%	4,6	5,0
Сарапшылардың дағдылары мен білімі	0,0%	0,0%	12,5%	25,0%	62,5%	4,5	5,0
Нәтижеге жету үшін сарапшылар қолданатын әдістеме	0,0%	0,0%	12,5%	25,0%	62,5%	4,5	5,0
Көмекші материалдардың сәйкестігі	0,0%	0,0%	0,0%	37,5%	62,5%	4,6	5,0
Маған нәтижеге жетуге көмектескен мазмұн	0,0%	0,0%	12,5%	12,5%	75,0%	4,6	5,0
Мазмұнның қолдану мүмкіндігі	0,0%	0,0%	0,0%	37,5%	62,5%	4,6	5,0
Нәтижелерге қол жеткізу	0,0%	0,0%	0,0%	37,5%	62,5%	4,6	5,0

 

Практика кезеңінде студенттер әртүрлі бағыттар бойынша оқу нәтижелеріне қол жеткізді, мысалы: оқу қызметі; ғылыми және жобалық қызмет, аймақтық денсаулық сақтау секторларымен ынтымақтастық және ынтымақтастық.

Оқу іс–әрекетіне қатысудың педагогикалық нәтижелері

             Тәжірибе барысында магистранттар мен докторанттар мейіргер ісі бойынша дәрістерге, курстық семинарларға, магистрлік диссертациялар бойынша семинарларға және практикалық сабақтарға, магистранттар мен магистранттарға арналған емтихандарға қатысты. Олар магистранттар мен докторанттармен және олардың тәлімгерлерімен кеңес беру сессияларына қатысу мүмкіндігін жоғары бағалады. Тәжірибеден өткен студенттер оқыту әдістемесі бойынша білімдері мен дағдыларының кеңеюіне баса назар аударды. Бейне талдау, рөлдік тапсырмаларды тәжірибеде шешу, клиникалық жағдайды талдау және төрт терезе әдісі сияқты оқыту әдістері үлкен әсер қалдырды.

ААУ-де тағылымдамадан өткен мейіргер ісі бойынша магистранттар мен докторанттар студенттердің бір-бірімен әртүрлі тақырыптардағы пікірталас арқылы сыни ойлауды дамытуды қалай үйренгеніне тәнті болды. Сондай-ақ студенттердің достық және позитивті атмосферада басқалардың пікіріне қалай жауап беретініне және толықтыратынына баса назар аударылатын оқыту стратегиялары оларға қатты әсер етті. Бір докторант ААУ-дегі бірнеше магистратура мен докторант семинарларына қатысу тәжірибесін былайша сипаттады: «Бұл мен үшін өте жақсы тәжірибе болды. Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлауын дамытуда өзара сыйластықты сақтай отырып, түрлі тақырыптарды талқылайтын сабақты қалай өткізу керектігін енді білемін деп айта аламын».

ЛМҒУ-де тағылымдамадан өткен мейіргер ісі бойынша магистранттар мен докторанттар ЛМҒУ-де ЕҚЫҰ емтихандарын ұйымдастыру мен өткізуге тәнті болды. Олар лекциялық материалдарды жүктеп алу, ресурстарды қолдау, студенттерге тапсырмалар беру және мұғалімдермен қарым-қатынас жасау үшін қолданылатын ЛМҒУ-де Moodle (электрондық оқыту) платформасын пайдалану туралы жағымды әсер алды. Олар заманауи оқытудың пайымдауын жоғары бағалады, мысалы, әртүрлі медициналық жағдайларда мінез-құлықты үйретуге арналған модельдеу кеңістіктерін және практикалық сабақтарға арналған манекендерді ұйымдастыру түрінде. Сондай-ақ тәжірибеге қатысқан студенттер топтық жұмыста да, жеке сабақтарда да студенттердің лекцияға белсенді қатысуын, оқытушылар мен студенттер арасындағы тұрақты диалог пен достық атмосфераны ерекше атап өтті.

Олар мұндай оқыту ортасы студенттердің өз бетінше қорытынды жасауға және күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік беретін сыни, аналитикалық және жүйелі ойлау дағдыларын дамытуға көмектесетінін атап өтті.

Зерттеу жұмысына және жобалық жұмысқа қатысу нәтижесіндегі оқу нәтижелері

Еуропа университеттерінде тағылымдамадан өткен магистратура мен PhD мейіргер ісі студенттері Еуропа университеттеріндегі жобалық және зерттеу кездесулеріне және университеттен тыс зерттеу серіктестерімен кездесулерге қатысты. Бірқатар студенттер АҚШ (Нью-Йорк университеті), Жапония (Нагоя университеті) және Қытай (Фудан университеті, Шанхай) сияқты басқа елдердің серіктес университеттерімен кездесулерге қатысуға мүмкіндік алды.

Мейіргер ісі мамандығының магистранттары мен докторанттары мыналарды оқуда білімдері мен дағдыларын кеңейтті:

• академиялық кітапханалардың ресурстарын пайдалану: ClinicalKey, Cochrane Library, Nursing Reference Center Plus, SAGE Journals Online сияқты ресурстар бойынша ғылыми әдебиеттерді іздеу; ScienceDirect;SpringerLink; Cochrane кітапханасы; EBSCO Publishing және басқалары, кітапханашылар қатысушыларға ғылыми әдебиеттерді іздеумен қолдау көрсету үшін тағайындалған.
• ғылыми зерттеулерді дамыту: зерттеу мәселесін негіздеу, зерттеу аясында шешілетін мәселелер, іріктеу әдістері мен мәліметтерді жинау әдістері
• әртүрлі зерттеу әдістерін қолдану (сапалық және сандық)
• ғылыми мақаланы жариялау бойынша жұмыс
• этикалық стандарттар мен этикалық нұсқауларды зерттеу

Бірқатар магистранттар университеттердегі ғылыми жобаларға қатысуға мүмкіндік алды, бұл үшін алғыстары шексіз. Тәжірибеден өткен студенттер ғылыми іс-шараларға қатысудан және жобалармен жұмыс істеуден бастап, сонымен қатар аудиториямен тіл табысу, конференцияларда сөз сөйлеу және берілген тапсырмаларды орындауда жауапкершілік сезімін арттыруда өзіндік қабілеттерінің дамығанын атап өтті.

Аймақтық денсаулық сақтау секторларымен ынтымақтастық және серіктестік арқылы оқу нәтижелері

Мейіргер ісі мамандығы бойынша магистранттар мен докторанттар ЛМҒУ-нің әртүрлі бөлімшелері мен клиникаларында болып, практикалық жұмыстармен танысты.

ЛМҒУ клиникасына бару кезінде студенттер жағымды әсерлер мен өте білім беру тәжірибесіне ие болды. Мейіргер ісі студенттері туыстарының жансақтау бөліміне (ЖБ) жатқызылып, науқастармен бірге уақыт өткізуіне таң қалды және әсер қалдырды. Олар бұл науқастың сауығу процесіне оң әсер еткенін түсінді. Акушерлік және гинекологиялық клиникада мейіргер ісі студенттері перзентханадағы ароматерапиялық құрал-жабдықтар, релаксация ванналары, радио нүктелері және үлкен терапиялық шарлар сияқты жабдықты жоғары бағалады. Магистранттар Қазақстанда мұндай жабдықты енгізу босанатын әйелдерге жағымды әсер ету арқылы жаңа туған нәрестелер санының жыл сайын көбеюіне әкелуі мүмкін деп болжайды. ЛМҒУ жанындағы балалар емханасына бару балаларға ыңғайлы болу үшін арнайы реттелген қоршаған ортасымен оқушыларға үлкен әсер қалдырды. Олар қабырғаларды безендіретін сызбаларды, сондай-ақ балалар кітап оқитын және оқу үстелі ойындарын ойнайтын бөлмелерді атап өтті. Студенттер Қазақстандағы балалар ауруханаларында осындай балалар бөлімшелерін енгізу науқас балаларға оң әсер етуі мүмкін деп санайды. Мұндай орта балаларды аурулардан алшақтатып, сауығу процесіне көмектеседі, олардың шығармашылық қабілеттерін қолдайды, олардың көңіл-күйін көтеріп, жалпы әл-ауқатын жақсартады. Қатысушылар сонымен қатар мейіргерлік және симптоматикалық терапия клиникаларының бірінде Кауна округінің тұрғындарына мейіргерлік және паллиативтік көмек көрсету процестерімен танысты.

Магистратура мен PhD докторанттары сонымен қатар бірқатар қызмет жеткізушілеріне барған кезде Финляндиядағы Остроботния аудандық әл-ауқат орталығымен танысуға мүмкіндік алды. Сонымен қатар, олар Васа орталық ауруханасындағы пациенттердің қауіпсіздігін зерттеу орталығына барды. Бұл оларға осы саладағы пациенттердің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жүйелі жұмыстармен танысуға мүмкіндік берді. Олар болашақта олардың алдын алу үшін мейіргерлер неге қателіктер жіберетіні туралы деректер жинаудың маңыздылығын түсіне алды. Бір қатысушы тәжірибені былайша қорытындылады: «Бұл мейіргерлер арасында қауіпсіздік мәдениетін дамыту үшін жақсы тәжірибелік тәжірибе. Бұл менің ғылыми жұмысыма көмектеседі деп ойлаймын. Мен сондай-ақ емхана мейіргерлерін қауіпсіздік мәдениеті бойынша оқытуды жоспарлап отырмын». Магистранттар мен докторанттар сонымен қатар Корсхольм (Финляндия) денсаулық орталығының алғашқы медициналық көмек көрсету бөлімдерінде болды, сондай-ақ астма және ӨСОА бар науқастарды күтетін мейіргерлермен сөйлесу мүмкіндігіне ие болды. Тыныс алу мүшелері ауруларына шалдыққан науқастарға берілген сауалнама оларға тәнті болды. Олар сауалнаманы пациенттерге де, мейіргерлерге де қолдануға оңай деп тапты. Олар сондай-ақ пациенттерге тұншығу белгілерін тиімді басқару үшін ингаляторларын дұрыс пайдалануға көмектесетін жаңа құрылғыны зерттеді. Бұл құрылғы тәжірибеде көмектеседі, өйткені тәжірибесіз пациент ақпаратты қабылдай алмайды және түсіне алмайды. Сондай-ақ, спирометрлерде балалардың тыныс алу проблемаларына байланысты стресстен арылуға мүмкіндік беретін ойын түріндегі балаларға ыңғайлы бағдарламасы бар екендігі де оларды таң қалдырды. Студенттер бұл құрылғының тиімділігін атап өтті. Студенттер мейіргерлердің ұжымдық жұмысын да атап өтті. Топтық жұмыс жалғыз жұмыс істеуге қарағанда тиімдірек және тиімдірек екендігі әлдеқашан дәлелденген.

Магистратура және PhD мейіргер ісі студенттері Еуропа қабылдаушы елдеріндегі ұйымдық құрылым мен денсаулық сақтау жүйесі, сондай-ақ мейіргерлік күтімнің сапасы туралы білді. Тәжірибеден өткен студенттер сонымен қатар денсаулық сақтау жүйесіндегі қиындықтар мен бар мәселелерді бірлесіп ойлау әдістемесін қолдану арқылы шешу жолдарын және бағалау комиссиясына оң идеяларды ұсыну жолын білді.

Талқылау:

Еуропа университеттерінде магистранттар мен докторанттар үшін тағылымдамадан өту ұзақтығы 7 апта болды. Зерттеулер көрсеткендей, ұзақ мерзімді халықаралық тағылымдамалар қысқа мерзімді халықаралық тағылымдамаға қарағанда көбірек әсер етеді. Әдетте 8 апта немесе одан аз уақытқа созылатын тағылымдамаларды студенттер, әдетте, жаһандық сананы дамытуға көмектесу тәсілі ретінде емес, кейбір халықаралық байланыс тәжірибесін алу тәсілі ретінде қабылдайды (Giorgio Di Pietro; 2022).

Еуропа университеттерінде тағылымдамадан өту барысында қазақстандық жоғары оқу орындарының магистранттары мен докторанттары түрлі тәжірибе жинақтады. Тәжірибе барысында студенттер әртүрлі бағыттар бойынша білімдерін кеңейтті: оқу қызметі; ғылыми қызмет және жобалық жұмыс, аймақтық денсаулық сақтау секторымен ынтымақтастық және ынтымақтастық. Өндірістік тәжірибені бағалау нәтижелері бойынша магистранттар мен докторанттардың болашақта докторантурада оқуы және Қазақстандағы мейіргер ісін оқыту үшін құзыреттілігін дамытуда оң нәтижелер бар.

Білім беру жағдайында қатысушылар алдымен студенттерге тақырыпты жан-жақты түсінуге мүмкіндік беретін құзыреттер мен клиникалық қызығушылықтардың тізімін жасаудың маңыздылығын атап өтті. Мұны оқу барысында қамтамасыз ету үшін студенттер ұстаздарынан қорықпай, оқытушылар оларды тең құқылы маман ретінде тануы керек. Нәтижесінде бұл студенттерді лекцияда сұрақтарды ашық қоюға және қате жауап беруден қорықпай оқытушымен диалог құруға итермелейді.

Тағылымдамалар зерттеу үшін болашақ серіктестік желілерін құруға және Қазақстаннан және одан тысқары жерлердегі барлық серіктестердің қол жеткізген нәтижелерін біріктіруге мүмкіндік берді. Қазіргі уақытта Қазақстанда «Мейіргер ісі» мамандығы бойынша докторантура қалыптасу сатысында, сондықтан Қазақстандағы мейіргер ісі саласындағы зерттеулер негізінен кандидаттық диссертацияларға негізделген. Дегенмен, мейіргер ісі саласындағы докторанттар мен магистранттар медициналық университеттерде, жоғары медициналық колледждерде және мейіргер ісі саласындағы мәселелерді шешу үшін клиникалық тәжірибеде мейіргерлік зерттеулер жүргізуге жоғары қызығушылық танытады. Мейіргерлік зерттеулердің сапасын қамтамасыз ету үшін зерттеу тақырыптарының өзекті болуы және мейіргерлік тәжірибедегі мәселелерге негізделгені маңызды.

Қорытынды: Бұл тағылымдаманың мақсаты Қазақстан Республикасындағы мейіргер ісін кейіннен оқу және оқыту үшін магистранттар мен докторанттардың құзіреттіліктерін дамытуға қызығушылықтарын арттыру болды. Тағылымдама қарқынды өтті және көптеген тақырыптар мен бағыттарды қамтыды. Бұл зерттеу практиканың жалпы студенттердің мейіргер ісі теориясы мен философиясын білуіне ықпал еткенін көрсетеді. Қатысушылар тағылымдама мейіргер ісін зерттеу саласындағы білімнің дамуына ықпал еткенін және тұтастай алғанда жеке оқу нәтижелеріне қол жеткізгенін нақты көрсетті. Осы зерттеуге негізделген тағылымдама бағдарламаларының мазмұны болашақ мейіргер ісі ғылымындағы тағылымдамадан өту жобалары үшін үлгі ретінде пайдаланылуы мүмкін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

2020. Bambi, L. Tamburini (2020) Experiences, perceptions and emotions of the students of Degree Course in Nursing in the Internship: a mixed method study. Article in Professioni Infermieristiche · December 2020. DOI: 10.7429/pi.2020.733141

 

103654. Tan, N. Ning, N. Hua, J. Wiley, M. Sun (2023) Determining the core competencies for international postgraduate nursing students in internship programs: A delphi study. Nurse Educ. Prac. 2023 Jul; 70:103654. doi: 10.1016/j.nepr.2023.103654.

 

S.S. Chesak, L.M. Rhudy, C. Tofthagen, L. L. Chlan (2022) A practice-based model to guide nursing science and improve the health and well-being of patients and caregivers. J Clin Nurs.  31: 445–453. DOI: 10.1111/jocn.15837

Giorgio Di Pietro (2022) International internships and skill development: A systematic review. Review of Education. 2022;10: e3363. doi.org/10.1002/rev3.3363