+7172 539 533
language

  • Language Switcher

      1. K. Шозда, м.ғ.м., Мейіргерлік білім беру мектебінің оқытушысы, ҚМУ, Қарағанды, Қазақстан
      2. H. Vaartio-Rajalin, геронтологиялық көмек профессоры, кафедра доценті, Або академиясының университеті, Финляндия

       

      АБСТРАКТ

      Мақсаты: күрделі кардиологиялық жағдайлардағы жетілдірілген мейіргерлік күтім туралы ойларды сипаттау.

      Әдістері: дәлелдік әдебиет, теориялық негіздер мен ойлар арасындағы диалектикалық процесте жүргізілген теориялық-рефлексивті эссе.

      Нәтижелер: кардиореабилитацияға арналған клиникалық мейіргерлік нұсқауларға жеке бағалау және денсаулық сақтау, психоәлеуметтік денсаулық, сонымен қатар күтім және медициналық оңалту саласындағы адамдармен ынтымақтастық кіреді. Алайда, оларды одан әрі дамытуға болады: созылмалы аурулардағы өзін-өзі емдеудің орта деңгейлі теориясын науқастарды оқытуға және “науқас-отбасы-емдеу” тобының өзара әрекеттесуіне қолдануға болады, сонымен қатар емдеу мен көмек нәтижелерін аурудың әртүрлі кезеңдерінде науқастарды зерттеу және сандық бағалау арқылы өлшеуге болады (PREMs, PROMs).      

      Түйін сөздер: күрделі жағдайлар, жетілдірілген мейіргерлік күтім, мейіргер ісі теориясы, кардиологиялық науқастар

      Жетілдірілген мейіргерлік көмек өте маңызды, әсіресе науқас күрделі жағдайдан зардап шеккен жағдайларда, яғни бір мезгілде бірнеше созылмалы жағдайлар, функционалды және танымдық бұзылулар, психикалық денсаулық проблемалары және әлеуметтік осалдық [1]. Күрделілік ұғымы аурудың траекториясы бойында адамның әртүрлі күтім қажеттіліктерін қамтитын медициналық көмектің көлемін кеңейтеді. Бағалау және ден қою жөніндегі осы міндеттер (симптомдардың қабылданатын кластерлеріне, болжамды психикалық денсаулыққа, әлеуметтік осалдыққа, функционалдық мүмкіндіктерге, білімге, өзіне-өзі көмек көрсету ресурстарына және өмір сүру сапасына қатысты күтулерге қатысты) науқастармен ынтымақтастықта бекітілген клиникалық сауалнамаларды пайдалана отырып және мейіргерлік күтім нәтижелеріне назар аудара отырып жүргізілуге тиіс.

      Бұл эссе ЕО қаржыландыратын AccelEd жобасының аясында алынған “Мейіргер ісі теориясы және күрделі және ұзақ мерзімді медициналық қажеттіліктері бар науқастарды зерттеу” курсының материалдарына негізделген. Сонымен қатар, мақалалар мен ақпаратты іздеу CINAHL, PubMed, Web of Science деректер базасында жүргізілді. Жүрек аурулары-бұл эссе үшін таңдалған күрделі жағдай.

      Жүйелі шолуда (n = 15) кардиологияда жиі кездесетін белгілерге ентігу/тыныс алудың қиындауы, ұйқының бұзылуы, ісіну, мазасыздық, кеуде/қол/жақ/арқа ауыруы, жүрек айну, бас айналу, танымдық бұзылулар, терлеу, жөтел және әлсіздік жатады. Көптеген зерттеулерде 6-дан 14-ке дейін белгілер бағаланды. Симптомдардың кластерлерінің саны (мысалы, кеудедегі ауырсыну мен ентігу) 6-дан 33-ке дейін болды. [2.] Аурудың траекториясының басында кардиологиялық науқаста тамақтану, дәретхана, киіну, дәрі-дәрмек қабылдау, шомылу, серуендеу және баспалдаққа көтерілу сияқты күнделікті істерде қиындықтар болады. Күнделікті өмірдегі күрделіліктің предикторлары әйел жынысы, тұрмыста емес, қант диабеті, цереброваскулярлық аурулар, деменция, морбидті семіздік, анемия, жас (әр 10 жыл сайын көбейеді) болып табылады. [3.] Науқас жедел жәрдем бөлмесіне түскенде, ең көп кездесетін белгілер-ентігу, шаршау және ісіну. Жағдайды тұрақтандырғаннан кейін науқас әдетте мазасыздықты, ұйқының бұзылуын және қайғы-қасіретті сезінеді. [4] Сонымен қатар, физикалық шектеулері бар науқастарда өмір сүру сапасына әсер ететін айқын кері әсерлер болады (депрессия мен мазасыздықтың жоғары деңгейі, физикалық, психикалық денсаулық және жыныстық қатынас деңгейінің төмен болуы, күйзелістің жоғары деңгейі және ауруға бейімделудің төмен деңгейі) [5].

      Науқастарды оқыту алдыңғы қатарлы медициналық көмектің айқын бөлігі болып табылады. Кардиологиялық аурулары бар науқастарда симптомдардың кластерлеріне байланысты олардың емделуінің сәттілігі үшін жеке жауапкершілік, дәрі-дәрмектердің құны, сақтандыру, әрі қарай күтім немесе емдеу үшін қайда жүгіну, сондай-ақ емдеудің мүмкін асқынулары туралы білім саласында үміт бар. Өзін-өзі күту қабілетінің маңызды аспектілеріне, мысалы, тағайындалған дәрі-дәрмектерді қабылдап білу, дәрігермен немесе медбикемен болуы мүмкін жағдайының нашарлауы туралы кеңесу, салмағын күнделікті өлшеп тұру, сұйықтық/тұз қабылдауды шектеу және үнемі спортпен айналысу. [6.] Кейбір зерттеулер өзін-өзі күту дағдыларын [7]  және өмір сүру сапасын  [8] жақсартуға қатысты білім беру араласуын қолдайды, әсіресе араласу медбикелер теориясына негізделген болса [7].

      Денсаулық сақтауды дамытудың ұлттық зерттеу орталығы (http://www.rcrz.kz/) кардиореабилитация бойынша клиникалық мейіргерлік ұсыныстарды ұсынады. Бұл ұсыныстар жеке бағалау мен денсаулық сақтауды, психоәлеуметтік денсаулықты, күтім жасаушылармен ынтымақтастықты және медициналық оңалтуды біріктіреді, бірақ сондай-ақ осы ұсыныстарды ары қарай толықтыруға болады. Созылмалы аурулардағы өз- өзіне көмек көрсетудің орташа деңгейінің теориясын [9, 10] науқастарды  оқытуда (сурет 1 ) және “науқас-отбасы”емдеу тобы арасындағы өзара іс-қимылда қолдануға болады. Сонымен қатар, пациенттердің білімге деген үміттерін анықтау үшін өзін-өзі есептеуге арналған жұмыс дәптерін жасауға болады, өйткені бұл әдіс онкологиялық тұрғыда жақсы нәтиже көрсетті [11].

      Сурет 1. Күрделі кардиологиялық ауру жағдайында науқастарды оқытуда созылмалы ауруларда өзін-өзі емдеудің орта деңгейлі теориясын қолдану (Riedel et al. 2012, 2019)

      Егер науқас өзінің жағдайы туралы көбірек білсе және медбикеден басшылық пен тәлімгерлік алса, бұл оған өзінің жағдайын бақылау және қауіпсіздік сезімін береді [12]. Мейіргерлік көмекке қатысты күтілетін нәтижелер, мысалы, қанағаттану сезімі, мазасыздықты азайту, өзін-өзі күту қабілетін арттыру, қайта ауруханаға жатқызуды азайту және өмір сүру сапасын жақсарту болуы мүмкін. Бұл нәтижелерді аурудың дамуының әртүрлі кезеңдерінде науқастарға сауалнама жүргізу арқылы және сандық тұрғыда PREM (науқастың тіркелген тәжірибесінің көрсеткіштері) ,  CARE сауалнамасы (қарым-қатынастағы кеңес беру және эмпатия) [13] және аурухана сауалнамасының практикалық сұрақтары [14] ; және PROM (науқас тіркеген нәтижелер көрсеткіштері),  KCCQ (Канзас-Сити кардиомиопатия сауалнамасы, [15]), MLHFQ (денсаулыққа байланысты өмір сүру сапасын өлшеу [16]) және Бек депрессия  шкаласы сияқты нақты жағдайларға арналған сауалнамалар [17] көмегімен өлшеу.

      Пайдаланған әдебиеттер тізімі

      [1] Manning E, Gagnon M. (2017). The complex patient: A concept clarification. Nurs Health Sci 19, 13– 21. doi: 10.1111/nhs.12320.

      [2] A DeVon H, Vuckovic K, Ryan C, Barnason S, Zerwic J, Pozehl B, Schulz P, Seo Y, Zimmerman L. (2016). Systematic review of symptom clusters in cardiovascular disease. Eur Jour Cardiov Nurs 16(1), 6-17. https://doi.org/10.1177/1474515116642594

      [3] Dunlay SM, Manemann SM, Chamberlain AM, Cheville AL, Jiang R, Weston SA, Roger VL. (2015). Activities of daily living and outcomes in heart failure. Circulation. Heart Fail 8(2), 261–267. https://doi.org/10.1161/CIRCHEARTFAILURE.114.001542

      [4] Kurogi EM, Butcher RD, Salvetti MD. (2020). Relationship between functional capacity, performance and symptoms in hospitalized patients with heart failure. Rev Brasil de Enf 73(4), e20190123. https://doi.org/10.1590/0034-7167-2019-0123

      [5] Serrano-Rosa MÁ, León-Zarceño E, Giglio C, Boix-Vilella S, Moreno-Tenas A, Pamies-Aubalat L, Arrarte V. (2021). Psychological State after an Acute Coronary Syndrome: Impact of Physical Limitations. Int J of Env Res Publ Health 18(12), 6473. https://doi.org/10.3390/ijerph18126473

      [6] Ingadottir B, Thylén I, Jaarsma T. (2015). Knowledge expectations, self-care, and health complaints of heart failure patients scheduled for cardiac resynchronization therapy implantation. Patient Pref and Adh 9, 913–921. https://doi.org/10.2147/PPA.S83069

      [7] Tok Yildiz F, Kaşikçi M. (2020). Impact of Training Based on Orem’s Theory on Self-Care Agency and Quality of Life in Patients With Coronary Artery Disease. J of Nurs Res 28(6), e125. https://doi.org/10.1097/JNR.0000000000000406

      [8] Gomes L, Liébana-Presa C, Araújo B, Marques F, Fernández-Martínez E. (2021). Heart Dise ase, Now What? Improving Quality of Life through Education. Int J of Env Res Publ Health 18(6), 3077. https://doi.org/10.3390/ijerph18063077

      [9] Riegel B, Jaarsma T, Strömberg A. (2012). A Middle-Range Theory of Self-Care of Chronic Illness. Adv Nurs Sci 35(3), 194–204. doi: 10.1097/ANS.0b013e318261b1ba

      [10] Riegel B, Jaarsma T, Lee CS, Strömberg A. (2019). Integrating symptoms into the Middle‐Range Theory of Self‐Care of Chronic Illness. Adv Nurs Sci 42(3), 206-215. https://doi.org/10.1097/ans.

      0000000000000237

      [11] Vaartio H, Leino-Kilpi H, Puukka P. (2017). Development of a Self-Report Workbook for Identifying Cancer Patients Knowledge Expectations. The J of Nurs Care 6, 1-7. https://doi.org/10.4172/2167-1168.1000425

      [12] Sanaie N, Kakhki AD, Ahmadi F. (2021). Exploring the consequences of patient commitment to cardiac rehabilitation program: A qualitative study. J of Educ and Health Prom 10, 30. https://doi.org/10.4103/jehp.jehp_828_20

      [13] Mercer SW, Maxwell M, Heaney D, Watt GCM. (2004). The consultation and relational empathy (CARE) measure: development and preliminary validation and reliability of an empathy-based consultation process measure, Fam Pract 21(6), 699–705, https://doi.org/10.1093/fampra/cmh621.

      [14] Kingsley C, Patel S. (2017). Patient-reported outcome measures and patient-reported experience measures. BJA Education 17(4), 137-144. doi: 10.1093/bjaed/mkw060

      [15] Spertus JA, Jones PG. (2015). Development and Validation of a Short Version of the Kansas City Cardiomyopathy Questionnaire. Circ Cardiovasc Qual Outcomes 8(5), 469-76. doi: 10.1161/CIRCOUTCOMES.115.001958.

      [16] Gordon HG. (1993). Measurement of Health-Related Quality of Life in Heart Failure. J Am Coll Cardiol 22, 185-9. doi: 10.1016/0735-1097(93)90488-m.

      [17] Beck AT, Ward C, Mendelson M. (1961). “Beck Depression Inventory (BDI)”. Arch of Gen Psych 4, 561-571. doi:10.1002/9781118625392.wbecp261
    Меню